ROBËRIA PELAGJIANE E KISHËS

Nga R. C. Sproul

Pak kohë pas fillimit të Reformacionit, disa vjet pasi që Martin Luteri kishte gozhduar 95 Tezat në derën e kishës së Vitenbergut, ai botoi disa traktate lidhur me tema të ndryshme. Një nga traktatet më provokuese titullohej “Robëria Babilonase e Kishës”. Në këtë libërth, Luteri e hidhte vështrimin pas në periudhën historike të Dhiatës së Vjetër, e pikërisht në kohën kur Jerusalemi u shkatërrua nga ushtritë pushtuese babilonase dhe elita e popullit u dërgua në robëri. Luteri në shekullin e gjashtëmbëdhjetë e mori simbolikën e robërisë historike babilonase dhe e zbatoi atë në epokën e tij, duke folur rreth robërisë së re babilonase të kishës. Ai po e përshkruante Romën si Babiloninë moderne që mbante peng Ungjillin duke refuzuar të kuptuarit biblik të drejtësimit. Mund ta merrni me mend se sa i fortë ishte debati, se sa polemik që tingëllonte ky titull në atë periudhë, sepse nuk po thoshte se Kisha kishte gabuar apo kishte humbur rrugën, por po thoshte se ajo kishte rënë, madje kishte rënë nën një robëri pagane dhe tashmë ishte një kishë babilonase.

Shpesh e kam pyetur veten po sikur Luteri të ishte gjallë sot, po sikur të bëhej pjesë e kulturës sonë dhe të vinte e të shihte jo kishat liberale, por kishat ungjillore, çfarë do të thoshte ai vallë? Sigurisht që nuk i përgjigjem dot kësaj pyetje me siguri të plotë, por hamendja ime është kjo: Nëse Martin Luteri do të jetonte sot dhe do të merrte stilolapsin për të shkruar, libri që do të shkruante në kohën tonë do të titullohej “Robëria Pelagjiane e Kishës Ungjillore”. Sipas këndvështrimit të Luterit, doktrina e drejtësimit i kishte rrënjët në një problem më të thellë teologjik. Ai shkruan për këtë gjerësisht në librin e tij “Skllavëria e Vullnetit” (në shqip i titulluar “Të lindur Skllevër”). Kur ne shohim Reformacionin dhe shohim solat e Reformacionit, pra, sola Scriptura (vetëm Shkrimi), sola fide (vetëm besimi), solus Christus (vetëm Krishti), soli Deo gloria (vetëm lavdia e Perëndisë), sola gratia (vetëm hiri), shohim se Luteri ishte i bindur që çështja e vërtetë e Reformacionit ishte çështja e hirit; dhe se në themel të theksit të tij mbi doktrinën e sola fide (vetëm besimi), pra, drejtësimit vetëm përmes besimit, qëndronte përkushtimi fillestar ndaj sola gratia (vetëm hiri), ose koncepti i drejtësimit vetëm prej hirit.

Në botimin Fleming Revell të librit “Skllavëria e Vullnetit”, përkthyesit, Xh. I. Paker (J. I. Packer) dhe O.R. Xhonston (O. R. Johnston), përfshinë një hyrje historike dhe teologjike deri diku provokuese për vetë librin. Kjo është nga fundi i asaj hyrje:

Protestantët duhet të mendojnë thellë rreth këtyre gjërave sot. Me çfarë të drejte mund ta quajmë veten fëmijë të Reformacionit? Shumë prej Protestantizmit modern as do të pranohej dhe as do të njihej nga figurat kryesore të Reformacionit. Skllavëria e Vullnetit na e paraqet qartazi se çfarë besonin ata rreth shpëtimit të njerëzimit të humbur. Duke pasur parasysh sa më lart, jemi të detyruar të pyesim se mos vallë bota protestante tragjikisht e ka shitur identitetin e saj që nga koha e Luterit. A mos vallë është bërë Protestantizmi i sotëm më tepër një zgjatim i Erazmit sesa i Luterit? A nuk përpiqemi shumë shpesh që t’i zvogëlojmë dhe lustrojmë ndryshimet doktrinore për hir të paqes mes palëve? A mos vallë duhet të fajësohemi edhe ne për indiferentizmin doktrinor për të cilin Luteri e akuzoi Erazmin? A besojmë ende që doktrina ka rëndësi?1

Është një fakt historik tashmë i provuar që Luteri, Kalvini, Zvingli, por edhe të gjithë teologët dhe udhëheqësit protestantë të fillimeve të Reformacionit, ndanin të njëjtën pikëpamje në lidhje me këtë pikë. Ata kishin ndryshimet e tyre në pika të tjera. Mirëpo ishin të njëzëshëm sa i përket shpalljes së paaftësisë së njeriut në mëkat dhe sovranitetit të Perëndisë në derdhjen e hirit. Për të gjithë ata, këto doktrina përbënin thelbin e besimit të krishterë. Një botues bashkëkohor i veprave të Luterit thotë këtë:

Kushdo që e përfundon këtë libër pa e kuptuar që teologjia ungjillore qëndron ose bie me doktrinën e skllavërisë së vullnetit e ka lexuar atë më kot. Doktrina e drejtësimit falas vetëm përmes besimit, doktrinë e cila u kthye në një burim të pafund debatesh gjatë periudhës së Reformacionit, shpesh shihet si boshti qendror i teologjisë së Reformatorëve, por kjo nuk është e saktë. E vërteta është se të menduarit e tyre kishte në qendër shpalljen e Palit, së cilës i bënë jehonë Agustini dhe shokët e tij, sipas së cilës gjithë shpëtimi i mëkatarit është vetëm prej hirit të lirë dhe sovran dhe se doktrina e drejtësimit përmes besimit ishte e rëndësishme për ta sepse garantonte parimin e hirit sovran. Sovraniteti i hirit gjeti shprehje në të menduarin e tyre në një nivel edhe më të thellë pikërisht në doktrinën e ripërtëritjes (rilindjes) monergjiste.2

Kjo do të thotë se besimi që merr Krishtin për drejtësim është faktikisht dhurata falas e një Perëndie sovran. Parimi i sola fide (vetëm besimi) nuk kuptohet si duhet derisa të shihet i rrënjosur në parimin më të gjerë të sola gratia (vetëm hiri). Cili është burimi i besimit? Është mjeti i dhënë nga Perëndia për të marrë drejtësimin e dhënë nga Perëndia, apo është një kusht i drejtësimit që i lihet njeriut për ta përmbushur? A e kuptoni ndryshimin? Lejomëni ta shpjegoj këtë koncept me fjalë më të thjeshta. Kohët e fundit dëgjova një ungjilltar që thoshte: “Nëse Perëndia bën një mijë hapa për të arritur te ty për të të shpenguar, prapë se prapë ti duhet të bësh hapin vendimtar që të shpëtohesh”. Po ashtu, dëgjoni se çfarë thotë ungjilltari më i dashur i SHBA-ve në shekullin e njëzetë, Billi Graham (Billy Graham), me shumë pasion: “Perëndia bën nëntëdhjetenëntë për qind të punës, por ti prapë se prapë duhet të bësh atë një për qind të fundit.”

 

Çfarë është Pelagjianizmi?

Tani, le të kthehemi shkurtimisht te titulli i artikullit, “Robëria pelagjiane e Kishës.” Për çfarë po flasim këtu? Pelagji ishte një murg që jetoi në Britani në shekullin e pestë pas Krishtit. Ai ishte një bashkëkohës i teologut më të madh i mijëvjeçarit të parë të historisë së kishës, në mos po i të gjitha kohërave, Aurelius Agustinit, Peshkopit të Hipos në Afrikën e Veriut. Ne kemi dëgjuar për Agustinin, për veprat e tij të mëdha teologjike, “Qyteti i Perëndisë”, “Rrëfimet” e kështu me radhë, vepra të cilat kanë hyrë në radhët e klasikëve të krishterimit.

Përveçse një vigan i teologjisë dhe një intelektual i jashtëzakonshëm, Agustini ishte edhe një njeri thellësisht i perëndishëm dhe i përkushtuar pas lutjes. Në një nga lutjet e tij më të njohura, Agustini foli disa fjalë në dukje jo të dëmshme dhe ofenduese drejtuar Perëndisë: “O Perëndi, urdhëro çfarë ti do dhe jep çfarë ti urdhëron”. A nuk të duket sikur po ta dëgjoje një lutje të tillë do të të binte pika? Kështu ndodhi me Pelagjin, murgun britanik. Kur e dëgjoi këtë lutje, ai protestoi zëshëm, madje iu lut Romës që ta censuronte këtë lutje të kobshme të dalë nga pena e Agustinit. Ai shkroi: “Agustin, a mos po thua vallë që Perëndia ka të drejtën që t’i urdhërojë krijesat e Tij që të bëjnë çdo gjë që Ai dëshiron? Askush nuk del kundër kësaj. Perëndia, si krijuesi i qiellit dhe i tokës, ka të drejtën të vërë detyrime mbi krijesat e Tij dhe të thotë, ‘Ju duhet të bëni këtë, dhe ju nuk duhet të bëni atë.’ ‘Urdhëro çfarë ti do’ — është një lutje shumë e drejtë”.

Mirëpo, ishte pikërisht pjesa e dytë e lutjes, të cilën Pelagji e urrente më së shumti, pra, kur Agustini thoshte: “dhe jep çfarë ti urdhëron.” Ai shkroi: “Për çfarë po flet? Nëse Perëndia është i drejtë dhe Perëndia është i shenjtë, dhe Perëndia i urdhëron krijesës që të bëjë diçka, me siguri që krijesa duhet ta ketë fuqinë brenda vetes, aftësinë morale brenda vetes, për ta bërë atë që i urdhërohet, ose Perëndia nuk do ta jepte kurrë urdhrin në radhë të parë”. Tani, kjo ka kuptim, apo jo? Çfarë po thoshte Pelagji është që përgjegjësia morale gjithmonë dhe kudo nënkupton kapacitete morale ose, thjesht, aftësi morale. Atëherë përse vallë na duhet që të lutemi kështu: “Perëndi më jep, më fal dhuntinë e të qenit i aftë për ta bërë atë që më urdhëron që të bëj”? Pelagji dalloi në këto fjalë një hije që hidhej mbi integritetin e vetë Perëndisë, sepse kush është ai që iu kërkon llogari njerëzve nëse e bënë diçka që ata nuk e bëjnë dot.

Kështu në debatin që pasoi, Agustini e bëri të qartë që në krijim, Perëndia nuk i dha asnjë urdhër Adamit ose Evës që këta nuk ishin të aftë që ta zbatonin. Mirëpo pas hyrjes së mëkatit dhe rënies së njerëzimit, ligji i Perëndisë nuk u shfuqizua; po ashtu, Perëndia as i rregulloi dhe as i modifikoi urdhërimet e Tij të shenjta për t’ia përshtatur gjendjes së dobësuar dhe të rënë të krijimit të Tij. Perëndia e ndëshkoi krijimin duke hedhur mbi ta gjykimin për mëkatin fillestar, me qëllim që çdo njeri pas Adamit dhe Evës që do të lindej në këtë botë do të lindte tashmë i vdekur në mëkat. Mëkati fillestar nuk është mëkati i parë. Është rezultati i mëkatit të parë; bën fjalë për prishjen dhe korruptimit tonë të trashëguar, si rrjedhojë e së cilës ne lindim në mëkat dhe në mëkat jemi ngjizur. Ne nuk lindim në një gjendje asnjanëse pafajësie, përkundrazi lindim në një gjendje mëkatare dhe të rënë. Çdo kishë që bën pjesë në Këshillin Botëror të Kishave në një pikë të historisë së tyre dhe gjatë hartimit të besoreve të tyre e ka përfshirë edhe një farë doktrine të mëkatit fillestar. Kaq e qartë është kjo në zbulesën biblike saqë duhet të hedhësh poshtë pikëpamjen biblike për njerëzimin që ta hedhësh poshtë plotësisht mëkatin fillestar.

Ky është pikërisht thelbi i përplasjes titanike mes Agustinit dhe Pelagjit në shekullin e pestë. Pelagji e mohonte hapur ekzistencën e mëkatit fillestar. Sipas tij, mëkati i Adamit preku Adamin dhe vetëm Adamin. Nuk ka transmetim ose transferim të fajit ose të rënies ose të prishjes dhe korruptimit te fëmijët e Adamit dhe Evës. Çdo njeri lind në të njëjtën gjendje pafajësie në të cilën u krijua edhe Adami. Sipas tij, ishte e mundur që një person të jetonte një jetë bindje ndaj Perëndisë, një jetë moralisht të përsosur, pa asnjë lloj ndihme nga Jezusi ose pa asnjë lloj ndihme nga hiri i Perëndisë. Pelagji thoshte që hiri — dhe këtu është dallimi kyç — e ndihmon/lehtëson drejtësinë. Çfarë do të thotë “ndihmon/lehtëson”?

Do të thotë që e ndihmon, e bën më të lehtë, por ama nuk duhet që ta kemi. Mund të jemi të përsosur edhe pa të. Pelagji, po ashtu, thoshte se jo vetëm që, teorikisht, ishte e mundur që disa njerëz të jetonin një jetë të përsosur pa asnjë lloj mbështetje nga hiri hyjnor, por edhe që kishte njerëz që po e bënin këtë. Agustini tha si përgjigje ndaj tij: “Jo, jo, jo, jo… natyra jonë është e tillë që jemi të molepsur nga mëkati, deri në thellësi dhe palcë të qenies sonë — kaq shumë saqë asnjë qenie njerëzore nuk ka fuqinë morale për ta bërë veten të prirë që të bashkëpunojë me hirin e Perëndisë. Vullneti njerëzor, si rezultat i mëkatit fillestar, edhe pse e ka ende fuqinë për të zgjedhur, lëngon nën skllavërinë e dëshirave dhe prirjeve të tij të liga.” Gjendja e njerëzimit të rënë është e tillë që Agustini do ta përshkruante si paaftësi për të mos mëkatuar. Thënë ndryshe, ajo që po thoshte Agustini është që pas Rënies së tij, njeriu e humbi aftësinë morale për të bërë gjërat e Perëndisë dhe mbetet i zënë rob nga vetë prirjet e tij të liga.

Në shekullin e pestë Kisha e dënoi Pelagjin si heretik. Pelagjianizmi u dënua në Këshillin e Oranzhit, dhe u dënua përsëri në Këshillin e Firences, Këshillin e Kartagjenës, madje është ironik fakti që u dënua edhe nga Këshilli i Trentit në shekullin e gjashtëmbëdhjetë në tre anatemat e para të Kanuneve të Sesionit të Gjashtë. Kështu, vazhdimisht dhe gjatë gjithë historisë së Kishës, Kisha e ka dënuar troç dhe fort pelagjianizmin, sepse pelagjianizmi e mohon rënien e natyrës sonë, pra, domethënë, hedh poshtë doktrinën e mëkatit fillestar.

Tani ai që njihet ndryshe si gjysmë-pelagianizëm, siç e tregon edhe parashtesa “gjysmë”, është një pozicion i ndërmjetëm mes augustinianizmit dhe pelagjianizmit. Gjysmë-pelagjianizmi e pranon se ka pasur një rënie në mëkat, e pranon ekzistencën e mëkatit fillestar, si dhe e pranon se natyra e njerëzimit ka ndryshuar për shkak të kësaj gjendjeje të korruptuar dhe se çdo pjesëz e njerëzimit tonë është dobësuar rëndë nga rënia, kaq shumë saqë pa ndihmën e hirit hyjnor askush nuk mund të shpengohet, kështu që hiri është jo vetëm i dobishëm por edhe absolutisht i nevojshëm për shpëtim. Mirëpo, sipas tij, edhe pse jemi aq të rënë sa të mos mund të shpëtohemi pa hirin, nuk jemi aq të rënë sa të mos kemi aftësinë për të pranuar ose refuzuar hirin kur na jepet. Kjo se pse vullneti është dobësuar por nuk është skllavëruar. Në palcë të qenies tonë gjendet një ishull drejtësie që nuk u prek kurrë nga rënia. Pikërisht është ky ishull i vogël drejtësie, kjo ngastër e vogël mirësie që gjendet akoma e paprekur në shpirt ose në vullnet, e cila bën ndryshimin vendimtar mes qiellit dhe ferrit. Është ai ishull i vogël që duhet të ushtrohet kur Perëndia bën njëmijë hapat e Tij drejt nesh, por në fund të fundit është pikërisht ai hap i yni që përcakton nëse shkojmë në qiell apo në ferr, nëse e ushtrojmë apo jo atë drejtësinë e vogël që gjendet në palcë të qenies sonë. Atë ishull të vogël Agustini nuk do ta njihte kurrë, as edhe si një atol të Paqësorit të Jugut. Për të ai ishull ishte veç një legjendë, sepse thoshte se vullneti është i skllavëruar dhe se njeriu është i vdekur në të vetët mëkat dhe paudhësi.

Është ironik fakti që Kisha e Romës e dënoi gjysmë-pelagjianizmin po aq furishëm saç kishte bërë më herët me pelagjianizmin. Mirëpo, kur mbërrijmë në shekullin e gjashtëmbëdhjetë dhe lexojmë të kuptuarin katolik të procesit të shpëtimit të njeriut shohim se Kisha e Romës i kishte hedhur poshtë mësimet e Agustinit dhe të [Toma] Akuinit në lidhje me këtë pikë. Kisha doli në përfundimin që ekzistonte e paprekur liria e vullnetit njerëzor dhe se njeriu duhet të bashkëpunonte me hirin paraprijës që i ofrohej atij nga Perëndia, madje ta miratonte atë. Pra, sipas kësaj, ne do të shpëtohemi nëse e ushtrojmë vullnetin ose nëse bashkëpunojmë me çfarëdo fuqie që na ka mbetur. Dhe kështu në shekullin e gjashtëmbëdhjetë Kisha e Romës e bëri të vetin gjysmë-pelagjianizmin.

Në kohën e Reformacionit, që të gjithë reformatorët binin dakord për një gjë, e pikërisht për paaftësinë morale të qenieve njerëzore për ta bërë veten të prirë ndaj gjërave të Perëndisë; pra, që të gjithë njerëzit që të shpëtohen janë kryekëput të varur, jo nëntëdhjetë e nëntë për qind por njëqind për qind të varur, nga vepra monergjiste të ripërtëritjes (rilindjes), sepse vetëm kështu mund të vijnë në besim dhe, për më tepër, vetë besimi është një dhuratë e Perëndisë. Nuk është se ne neve na ofrohet shpëtimi dhe do të lindim sërish nëse zgjedhim të besojmë. Madje nuk mund të besojmë dot po qe se, në hirin dhe mëshirën e Tij, Perëndia nuk e ndryshon më së pari prirjen e shpirtrave tanë nëpërmjet veprës sovrane të ripërtëritjes (rilindjes). Me fjalë të tjera, ajo për çfarë të gjithë reformatorët binin dakord ishte se derisa një njeri të rilindë, ai as që mund ta shohë mbretërinë e Perëndisë, lëre pastaj që të hyjë në të. Ashtu siç thotë Jezusi tek kapitulli i gjashtë i Gjonit: “Askush nuk mund të vijë tek unë, po qe se Ati që më ka dërguar nuk e tërheq”, kushti i nevojshëm për besimin e kujtdo dhe shpëtimin e çdokujt është ripërtëritja (rilindja).

 

Ungjillorët dhe Besimi

Ungjillorizimi modern pothuajse në një mënyrë të njëtrajtshme dhe të gjithmbarshme mëson se me qëllim që një njeri të rilindë, ai më së pari duhet të ushtrojë besim. Sipas tyre, duhet të zgjedhësh Perëndinë që të rilindësh përsëri. A nuk e dëgjojmë këtë refren anembanë? Sipas një sondazhi të Xhorxh Barnas (George Barna), më shumë se 70% e “të krishterëve ungjillorë rrëfyes” në Amerikë shprehte bindjen se njeriu në thelb është i mirë. Më tepër se 80% e tyre mbronte pikëpamjen që Perëndia ndihmon ata që ndihmojnë veten. E vërteta është se asnjëra nga këto dy pikëpamje nuk është gjysmë-pelagjiane, sepse që të dyja janë pelagjiane. Kur themi se jemi të mirë nuk bëjmë gjë tjetër veçse po shprehim një pikëpamje pelagjiane. Do të isha i gatshëm që të vija bast se të paktën tridhjetë për qind e njerëzve që po e lexojnë këtë artikull, mbase edhe më shumë nëse do ta shqyrtonim thellësisht të menduarin e tyre, në zemrën e tyre e duan fort pelagjianizmin. Madje mund të thosha se jemi zhytur në të. Na rrethon nga çdo anë. I dëgjojmë nga të katër anët tezat e tij. Kultura shekullare i bën mjaft jehonë atyre. Dhe më e keqja është se nuk e dëgjojmë vetëm nga zërat e kulturës shekullare, por edhe çdo ditë në radiot dhe televizionet e krishtera.

Në shekullin e nëntëmbëdhjetë, ishte një predikues që përpara se të bëhej i tillë kishte studiuar për drejtësi. Ai u bë shumë i njohur në Amerikë, duke shkruar edhe një vepër teologjike, në të cilën e shpalli pa pikë frike pelagjianizmin e vet. Ai jo vetëm që e refuzoi augustinianizmin, por e hodhi poshtë edhe gjysmë-pelagianizmin, duke dalë haptazi në anën e pelagjianizmit të kulluar, sepse e mohoi pa asnjë rezervë e dilemë ekzistencën e Rënies dhe të mëkatit fillestar. Ky njeri e sulmoi dhunshëm doktrinën e shlyerjes zëvendësuese të Krishtit, dhe veç kësaj, e kundërshtoi sa më qartë dhe sa më fort që mundej doktrinën e drejtësimit vetëm përmes besimit nëpërmjet veshjes me drejtësinë e Krishtit. Teza bazë e këtij njeriu ishte se nuk kemi nevojë të vishemi me drejtësinë e Krishtit sepse e kemi aftësinë brenda nesh dhe nga vetja jonë që të bëhemi të drejtë. Emri i tij ishte: Çarls Fini (Charles Finney), një nga ungjilltarët më të nderuar të Amerikës. Tani, nëse Luteri kishte të drejtë kur thoshte që sola fide është rregulla mbi të cilën Kisha qëndron ose bie, nëse edhe reformatorët kishin të drejtë kur thoshin që drejtësimi vetëm përmes besimit është një e vërtetë thelbësore e Krishterimit, si dhe po ashtu kishin të drejtë kur thoshin që shlyerja zëvendësuese është një e vërtetë thelbësore e Krishterimit; nëse ata kanë të drejtë në vlerësimin e tyre që këto doktrina janë të vërtetat bazë të Krishtërimit, atëherë i bie që përfundimi i vetëm që mund të nxjerrim është që Çarls Fini (Charles Finney) nuk ishte aspak i krishterë. I lexoj shkrimet e tij dhe them me vete: “Nuk e kuptoj se si mund t’i shkruajë një i krishterë këto gjëra”. E megjithatë ai gjendet në Panteonin e Krishterimit Ungjillor në Amerikë. Është shenjti mbrojtës i ungjillorizmit të shekullit të njëzetë. Dhe nuk bëhet fjalë për një gjysmë-pelagjian, por për dikë që është i flaktë e i palëkundur në pelagjianizmin e tij.

 

Ishulli i Drejtësisë

Një gjë është e qartë: në ditët e sotme mund të jesh pelagjian kokë e këmbë dhe prapë të mirëpresin krahëhapur në lëvizjen ungjillore. Nëse do të ndiqnim atë fjalën e urtë të moçme, jo vetëm që kungulli ka marrë gardhin, por është rritur aq shumë saqë e ka thyer e shkatërruar atë nën peshën e vet të madhe.

Ungjillorizmi modern sot e sheh me dyshim teologjinë e reformuar, e cila në një farë mënyre konsiderohet si të ishte vetë lebra në ungjillorizëm. Në këtë pikë mund të thoni: “Pa prit pak. Le të mos i lyejmë të gjithë me furçën ekstreme të pelagjianizmit, sepse, tek e fundit, Billi Graham (Billy Graham) dhe të tjerët si ai e pranojnë ekzistencën e Rënies; duhet të tregohesh më i hirshëm; pranohet ekzistenca e mëkatit fillestar, madje edhe gjysmë-pelagjianët nuk bien dakord me pikëpamjen e cekët dhe të Pelagjit rreth natyrës së parënë njerëzore”. Kjo është e vërtetë. Nuk ka dyshim për këtë. Mirëpo, mbetet ai ishulli i vogël i drejtësisë, i cili i njeh njeriut aftësinë, në veten e tij dhe nga vetja e tij, për t’u kthyer, për të ndryshuar, për ta bërë veten të prirë, për të rendur, për të përqafuar ofertën e hirit që zbulon pse historikisht gjysmë-pelagjianizmi nuk është quajtur gjysmë-agustinianizëm, por gjysmë-pelagjianizëm.

Një herë dëgjova një ungjilltar që të përdorte dy analogji për të përshkruar se çfarë ndodh në shpengimin tonë. Ai tha se mëkati na ka kapur kaq fort, sikur të ishte një litar që po na shtrëngohet në grykë, ngjashëm me një person që nuk di të notojë që bie në detin e tërbuar dhe po zhytet për të tretën herë dhe vetëm majat e gishtave të tij janë ende mbi ujë; derisa dikush të ndërhyjë dhe ta shpëtojë, ai nuk ka asnjë shpresë për mbijetesë, vdekja e tij është e sigurt. Derisa Perëndia t’i hedhë atij një kamerdare shpëtimi, ai nuk mund të shpëtohet. Jo vetëm që Perëndia duhet të hedhë një kamerdare shpëtimi në afërsi të tij, por kamerdarja e shpëtimit duhet të bjerë mu atje ku janë ende mbi ujë gishtat e tij dhe t’i prekë ato, me qëllim që ai të kapet pas saj. Pra, duhet të hidhet me një saktësi të përsosur. Mirëpo, prapë se prapë njeriu do të mbytet nëse gishtat e tij nuk e shtrëngojnë kamerdaren e shpëtimit dhe Perëndia ta shpëtojë. Mirëpo, në mungesë të këtij veprimi të vogël njerëzor, ai me siguri që do të humbasë.

Ja ku po ndaj me ju edhe analogjinë e dytë: Një njeri është i sëmurë për vdekje, duke lënguar në shtratin e spitalit nga një sëmundje vdekjeprurëse. Nuk ka asnjë mënyrë që ai të shërohet derisa dikush nga jashtë të vijë me një kurë, një ilaç që do ta shërojë atë sëmundje vdekjeprurëse. Është Perëndia që e ka kurën dhe vjen në dhomë me ilaçin. Mirëpo, njeriu është kaq i dobët saqë ai nuk mund ta ndihmojë dot as veten për të marrë ilaçin; Perëndia duhet ta hedhë atë në lugë. Njeriu është kaq i sëmurë saqë ai është pothuajse në koma. Ai nuk e hap dot gojën dhe Perëndia duhet të vijë dhe t’i hapë gojën. Perëndia duhet të sjellë lugën në buzët e tij, por prapë së prapë njeriu duhet ta gëlltisë atë.

Tani kur na duhet të përdorim analogji, duhet të jemi të saktë. Njeriu nuk po zhytet për herë të tretë; ai është i vdekur si guri në fund të oqeanit. Ky është vendi ku ju gjendeshit dikur kur ishit të vdekur në mëkate dhe në paudhësi dhe ecnit sipas ecjes së kësaj bote, sipas prijësit të pushtetit të ajrit. Dhe ndërsa ishit të vdekur Perëndia ju ngjalli bashkë me Krishtin. Perëndia u zhyt në fund të oqeanit, i mori kufomat tuaja dhe fryu në to frymën e jetës, duke ju ngritur prej së vdekurish. E vërteta nuk është se ju po vdisnit në shtratin e një spitali nga një sëmundje e caktuar, por që kur lindët ishit të vdekur në vend. Kjo është ajo që thotë Bibla: ne jemi moralisht të vdekur që në lindje.

A e kemi vullnetin? Po, sigurisht që e kemi. Sipas Kalvinit, nëse njeriu nënkupton me vullnetin e lirë aftësinë për të zgjedhur që ka të bëjë me fuqinë e brendshme për të zgjedhur çfarë dëshiron, atëherë ne kemi vullnet të lirë. Nëse me vullnet të lirë nënkuptohet aftësia e qenieve të rëna njerëzore për ta bërë veten të prirë dhe për ta ushtruar atë vullnet në zgjedhjen e gjërave të Perëndisë pa veprën e mëparshme monergjiste të ripërtëritjes (rilindjes), atëherë, tha Kalvini, vullneti i lirë është një term tepër madhështor për t’iu veshur një qenieje njerëzore.

Doktrina gjysmë-pelagjiane e vullnetit të lirë që është mjaft dominuese në botën ungjillore në kohën e sotme është një pikëpamje pagane që e hedh poshtë robërinë e zemrës njerëzore ndaj mëkatit. Po ashtu, nënvlerëson zgjedhën e pathyeshme të mëkatit mbi ne.

Askush prej nesh nuk do që t’i shohë gjërat aq keq sa ato janë me të vërtetë. Doktrina biblike e prishjes dhe korruptimit njerëzor është e zymtë. Nuk e dëgjojmë askund apostullin Pal të thotë: “Shikoni, është e trishtueshme që kemi një gjë të tillë si mëkati në botë; askush s’është i përsosur. Mirëpo, mos u mërzisni. Përgjithësisht jemi të mirë”. A nuk e kuptoni që madje edhe një lexim i përciptë i Shkrimit e hedh poshtë këtë?

Le të kthehemi sërish te Luteri. Cili është burimi dhe përkufizimi i besimit? A mos është mjeti i dhënë nga Perëndia me anë të të cilit merret drejtësimi i dhënë nga Perëndia? Apo mos është vallë është një kusht për drejtësimin, i cili na është lënë neve për t’u përmbushur? A është besimi ynë një vepër? Apo mos vallë është vepra e vetme që Perëndia na e ka lënë neve për ta kryer?

Së fundmi pata një debat me disa persona në Miçigan. Po flisja për sola gratia dhe një person u mërzit. Ai tha: “Mos po më thua vallë që në fund të fundit është Perëndia ai që ose e ripërtërin ose nuk ripërtërin në mënyrë sovrane një zemër?” Dhe unë i thashë: “Po”. Ai mbeti shumë i mërzitur me përgjigjen time. I thashë atij: “Me lejo të të pyes: A je i krishterë?” Ai tha: “Po.” Atëherë i thashë: “A ke miq që nuk janë të krishterë?” Ai u përgjigj: “Po, sigurisht”. Atëherë ia ktheva: “Përse vallë, ti je i krishterë dhe miqtë e tu nuk janë? A mos ishe ti më i drejtë se ata?” E kapi menjëherë se ku po e çoja bisedën dhe nuk i tha fjalët e famshme: “Sigurisht që jam, për shkak se jam më i drejtë. Unë bëra gjënë e duhur, të cilën miku im nuk e bëri”. Kështu që mu përgjigj: “Oh, jo, jo, jo”. Atëherë i thashë: “Më thuaj pse. Mos vallë je më i zgjuar se shoku yt?” Dhe ai tha: “Jo.” Mirëpo, prapë se prapë, nuk donte që të binte dakord se faktori përfundimtar dhe vendimtar në shpëtim ishte hiri i Perëndisë. Ai nuk donte ta pranonte këtë përfundim. Pasi e vazhduam diskutimin edhe nja pesëmbëdhjetë minuta të tjera, më në fund më tha: “OK! Do ta them. Unë jam i krishterë, sepse bëra gjënë e duhur, unë mora vendimin e duhur, ndërsa miku im nuk e bëri këtë”.

Çfarë besonte ky person për shpëtimin e tij? Jo në veprat e tij në përgjithësi, por në veprën e besimit që kreu. Dhe ky ishte një Protestant, një ungjillor. Mirëpo, pikëpamja e tij për shpëtimin nuk ndryshonte shumë nga pikëpamja katolike në lidhje me të njëjtën çështje.

 

Sovraniteti i Perëndisë në Shpëtim

Kjo është çështja: A është [besimi] pjesë e dhuratës së shpëtimit të Perëndisë apo është vetë kontributi ynë për shpëtim? A është shpëtimi ynë tërësisht prej Perëndisë apo përfundimisht varet nga diçka që bëjmë për veten tonë? Ata që thonë të dytën, pra, që përfundimisht varet nga diçka që bëjmë për veten tonë, rrjedhimisht e hedhin poshtë paaftësinë e plotë të njerëzimit në mëkat, duke afirmuar një formë gjysmë-pelagjianizmi. Nuk është çudi që teologjia e mëvonshme e reformuar e dënoi arminianizmin si parimisht një rikthim te Kisha e Romës, për shkak se faktikisht e kthente besimin në një vepër që meritonte shpërblime; kjo ishte një tradhti ndaj Reformacionit, sepse e mohonte Sovranitetin e Perëndisë në shpëtimin e mëkatarëve, i cili ishte parimi më i thellë teologjik dhe fetar i mendimit të reformatorëve. Sipas të reformuarve, në të vërtetë arminianizmi ishte një heqje dorë nga Krishterimi i Dhiatës së Re në favor të Judaizmit të Dhiatës së Vjetër. Kjo sepse të mbështetesh te vetja për besimin parimisht nuk është aspak ndryshe nga mbështetja te vetja për veprat, dhe njëra është po aq jokristiane dhe antikristiane sa edhe tjetra. Duke pasur parasysh fjalët që Luteri ia thotë Erazmit nuk ka asnjë dyshim që ai do ta kishte mbështetur pa rezerva këtë gjykim.

Prapëseprapë kjo pikëpamje mbrohet nga shumica dërrmuese e besimtarëve në ungjillorizmin e sotëm. Për aq kohë sa gjysmë-pelagianizmi, i cili në thelb të tij është thjesht një version i maskuar lehtazi i pelagjianizmit, mbizotëron në kishat tona, unë nuk e di se çfarë do të ndodhë. Megjithatë, unë e di se çfarë nuk do të ndodhë: nuk do të ketë një Reformacion të ri. Derisa të përulemi dhe ta kuptojmë që asnjë njeri nuk është një ishull dhe asnjë njeri nuk ka brenda vetes një ishull drejtësie, por që jemi tërësisht të varur nga hiri i papërzier i Perëndisë për shpëtimin tonë, nuk do të fillojmë të prehemi mbi hirin dhe të gëzohemi me madhështinë e sovranitetit të Perëndisë dhe as do të çlirohemi nga ndikimi pagan i humanizmit që e lartëson duke e vendosur në qendër të fesë. Derisa kjo të ndodhë nuk do të ketë një Reformacion të ri, sepse në thelb të mësimit të Reformacionit gjendet vendi qendror që i jepet adhurimit dhe mirënjohjes kushtuar Perëndisë dhe vetëm Perëndisë. Soli Deo gloria, vetëm Perëndisë i qoftë lavdia.

 

Shënimet

  1. J. I. Packer dhe O. R. Johnston, “Hyrje” te Skllavëria e Vullnetit (Old Tapan, Nju Xhersi: Fleming Revell, 1957) fq. 59-60.
  2. Po aty.

 

 

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *